Bevrijd de
kunst van vernieuwing
Als
kunstenaar sluit ik me regelmatig op in mijn atelier; even weg van de
wereld,even ‘relaxed autonoom’ doen. Daar kan ik in alle vrijheid mijn werken
maken. Maar wat is dat eigenlijk, die
schijnbare onbeperkte vrijheid van de kunstenaar? Wanneer ik daar even bij stil
sta, en wat doe je anders in je atelier dan een beetje stilstaan wanneer je
staat te schilderen, dan snap ik daar eigenlijk niet zo veel van, van die vrijheid in de kunstwereld.
Ik denk dat dat komt omdat er gewoon te veel
vrijheid is.
Ja, ja, ik
weet het; hoe durf je zoiets te zeggen met al die onderdrukking en vervolging
van vrije denkers in de wereld, hoe durf je überhaupt te beweren dat er zoiets bestaat als
een teveel aan vrijheid in de kunst?
Toch voel ik
het zo.
Eerlijk
gezegd wantrouw ik deze zogenaamde totale vrijheid binnen de kunstwereld.
In de
kunstwereld lijkt de vrijheid gratis
verstrekt. En dat gratis krijgen moet je altijd wantrouwen,”Iedereen op het
feest heeft de prijs van de gastheer betaald”, beweerde Aurelius al. En ik volg hem daarin.
Alles komt met een prijs, zo ook de vrijheid
van de kunstenaar. Die vrijheid voelt namelijk eerder als opgelegd , dan als
zelf verworven. Opgesloten in een
reservaat van kunstzinnige vrijheid is de kunstenaar namelijk en passant opgezadeld met de Sisyphus-taak van het eeuwig
vernieuwen. Radicale vrijheid brengt
radicale vernieuwing, zo dacht men waarschijnlijk in het begin van de nieuwe,
moderne tijd.
Een tijdje is dat vernieuwen vanuit vrijheid ook nog redelijk gelukt, maar op uno
momento dado kwam het verzadigingspunt in zicht. En dan blijkt de ‘gratis
opgelegde’ individuele vrijheid binnen een afgesloten kunstreservaat alleen,
niet meer voldoende om iedere keer weer verrassend, choquerend of vernieuwend
te zijn. Het wordt nog wel geprobeerd, maar de vernieuwingen worden steeds
vaker slappe aftreksels. Vernieuwing om de vernieuwing blijkt
een cul de sac. Ach, het is allemaal niet zo erg, de kunst
heeft haar best gedaan, het vernieuwende werk zit er op,ze is er klaar mee. Andere domeinen in de maatschappij hebben het
stokje al lang overgenomen. De vernieuwingen buitelen immers dagelijks over ons
heen. Echter niet meer vanuit het kunstdomein, het reservaat van de vrijheid is
juist door het geforceerd opdienen van lauwe vernieuwingspap verworden tot
een gemeenplaats van vrijblijvendheid.
Tijd voor iets nieuws dus in het domein der schone
kunsten. Ik pleit er voor om het reservaat open te gooien, de hekken van opgelegde vrijheid af te breken en de kunst te behandelen als de
rest van de wereld. Niks geen extra gratis vrijheid meer en hopen dat de kunstenaar zich weet te bevrijden van al
die ingesleten ideeën over vernieuwingen die hij moet produceren om legitimiteit te
verkrijgen. De kunstenaar moet dan wel even durven stil te staan. Misschien komen we zo als vanzelf in een tijd van vertraging, verstilling en verdieping in de
kunst. Dat zou pas echt een bevrijding zijn.